1936 yılında bir gün, Cumhurbaşkanlığı Umumi Kâtibi Hasan Rıza Soyak Atatürk’e bir evrak getirmişti. Bunda, Atatürk’ün doğum gününün bildirilmesi rica ediliyordu.
Atatürk’ün nüfus kağıdında, yalnızca doğum yılı yazılıdır. Ne gün ne de ay belirtilmemiştir. Oysa, annesinin her zaman okuduğu Mushaf’ın kenarında doğum günü ve saati yazılıymış. Bunu, Ankara Belediyesi’nden bir gün kendisine nüfus kâğıdı almaya hazırlanırken anımsattılar.
“Yıl yeter,” dedi. “Yoksa bir gün gelir, doğum günümü kutlamaya kalkarlar. Sonra padişahlara benzerim.”
Bir gün İngiltere Kralı VIII. Edward, Batılılarda gelenek olduğu üzere, Atatürk’e doğum gününde içten bir telgraf çe- kerek bir armağan göndermek istemiş. Ankara’daki büyükel- çileri aracılığıyla, 10 Kasım 1936 günü Atatürk’ün doğum tarihini sordurtmuş. Atatürk de bir yerde yazılı olmadığı için doğum tarihini kesinlikle bilmediğini belirtip, bunun üzerine düşündü, fakat bu günü kendisi de tam olarak bilmiyordu. Ancak, annesinden işittiğine göre, bir bahar mevsiminde doğmuş olduğunu ve o gün için ise şöyle dediğini hatırlıyorum:
Bu bir 19 Mayıs günü niçin olmasın?
“Anam bana, bir bahar ayında dünyaya geldiğimi, doğduğum gün ağaçlarda çiçekler olduğunu söylerdi. Ben zaten 39 yaşımdan beri, yani Samsun’a çıktığım günden beri, doğum tarihim olarak 19 Mayıs gününü kabul ediyorum. Kral haz-retlerine, doğum tarihimi 19 Mayıs 1881 olarak bildirsinler.”
Cumhurbaşkanlığı genel sekreterlerinden, dışişleri bakan- lığı aracılığıyla İngiltere Ankara Büyükelçiliği’ne, 12 Kasım 1936 günü Atatürk’ün doğum tarihi 19 Mayıs 1881 olarak bildirilmiştir.
Bir resmi yazı ile ona verilmiş olan cevap şöyledir:
Türkiye Cumhuriyeti Hariciye Vekâleti 10.XI.1936 Protokol Dairesi Şefliği U. No.: 21081 H. No.: 174 Riyaseticumhur Umumî Kâtipliğine
İngiltere Maslahatgüzarı Mösyö Morgan, Vekâletimize müracaat ederek Reisicumhurumuzun Yevmi velâdeti münasebetiyle İngiltere Kralı Sekizinci Edward tarafından hususî ve samimî bir tebrik telgrafı çekileceğini söylemiş ve Atatürk’ün doğum tarihinin bildirilmesini rica etmiştir.
Keyfiyeti arz eder ve İngiltere Büyük Elçiliğince taleb edilen malûmat tensip buyurulduğu takdirde işarına müsaadelerinizi rica eylerim.
Hariciye Vekili Y.Elçi Ali Türkgeldi
Buna verilen cevap: Hariciye Vekâletine 12.XI.1936 10.XI. 1936 tarihli ve protokol 21081-174 sayılı yazıya cevaptır:
Reisicumhur Atatürk’ün 19 Mayıs 1881 tarihinde doğmuş olduklarını arz ederim.
Böyle bir araştırma içine girmeden önce bende Atatürk’ün kitaplardan bu hikayesini okuyup doğum tarihinin bilinmediğini zannediyordum amma velakin sonra araştırınca daha hayatında bilmediğimiz çok fazla şey olduğunu ve asıl tarihinin 4 Ocak olduğunu öğrendim...
Zübeyde Hanım sadece mevsimi hatırlıyordu. “Erbain soğukları devam ederken doğurdum” diyordu. Aklında kaldığına göre “23 Kanunuevvel di.
Erbain kelimesi, Arapça “kirk” anlamına geliyordu. 21 Aralık la 31 Ocak arasını kapsıyordu. Kirk günlük karakışı tarif etmek için kullanılırdı.
23 Kanunuevvel, bugünkü takvimle 4 Ocak’ti.
4 Ocak 1881, Salı’ydi.
İlk nüfus cüzdanında doğum yılı 1296 yazıyordu. Rumi takvimdi. 13 Mart 1880’le 12 Mart 1881 arasını kapsıyordu.
Soyadı kanununa kadar 1880 deniyordu. Soyadı kanunuyla yeni nüfus cüzdanı çıkarıldı. 1881 diye düzeltildi.